Niedobór witaminy B12 – kogo dotyka, czym się objawia i jak mu zapobiec?

Ludzki organizm, oprócz regularnych dostaw energii, potrzebuje do prawidłowego funkcjonowania wielu mikroelementów. Ich udział w produktach spożywczych często jest niewielki, jednak pełnią one niezwykle ważne funkcje, dlatego w niektórych przypadkach nawet nieznaczny deficyt danego składnika może spowodować niepokojące dolegliwości.

Zastanawiasz się, dlaczego jesteś wiecznie przemęczony, masz gorszy nastrój, zachowujesz się apatycznie, nie masz ochoty na jedzenie, a jednocześnie męczą Cię przedłużające się problemy trawienne? A może zauważyłeś ostatnio pogorszenie stanu swojej cery, utratę zdrowego kolorytu skóry, palpitacje serca lub osłabienie czucia w palcach? Takie objawy mogą wskazywać na niedobór witaminy B12. Dowiedz się, dlaczego kobalamina jest tak ważna dla utrzymania zdrowia, jak rozpoznać brak witaminy B12 w organizmie oraz jak mu skutecznie zapobiegać!

Jaką rolę w organizmie pełni witamina B12? - właściwości

Witamina B12 to powszechna nazwa grupy kilku związków z rodzaju kobalamin, które odgrywają kluczową rolę w metabolizmie człowieka. Jest ona niezbędna w procesach, takich jak tworzenie krwinek czerwonych, nazywane erytropoezą. Bierze również udział w syntezie mieliny, czyli osłonki włókien nerwowych, a co za tym idzie naprawie neuronów, a także komórkowym metabolizmie energetycznym. Witamina B12 odgrywa integralną rolę w syntezie DNA i utrzymaniu stabilności genomu oraz procesów powstawania komórek. Ponieważ zapasy wątrobowe witaminy B12 wystarczają na kilka lat, niedobór tego składnika pokarmowego rozwija się powoli.

Brak witaminy B12 – objawy niedoboru

Klasyczny obraz niedoboru opisywanej witaminy to zaburzenia hematologiczne, objawiające się jako niedokrwistość złośliwa, nazywana inaczej anemią. Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów niedoboru witaminy B12 jest tzw. bawoli język. Mięsień ten przybiera intensywną czerwoną barwę i staje się gładki oraz błyszczący i bolesny. Jednak niedobór witaminy B12 może prowadzić też do ciężkich, czasem nieodwracalnych uszkodzeń neuropsychologicznych i opóźnienia rozwoju u dzieci. Objawy niedoboru witaminy B12 z układu nerwowego obejmują zaburzenia czucia, mrowienie i drętwienie kończyn, słabe widzenie, zawroty głowy, utratę smaku lub węchu, nietrzymanie moczu lub stolca, manifestacje zaburzeń psychiatrycznych, czy osobowości, problemy z pamięcią, drgawki.

Jednak brak witaminy B12 może manifestować się także poprzez objawy, które na pierwszy rzut oka ciężko powiązać z brakiem kobalaminy. Należą do nich:

• Ogólne osłabienie,
• przewlekłe zmęczenie,
• zawroty głowy,
• brak motywacji i energii,
• osłabienie mięśni i mrowienie kończyn,
• przyspieszone bicie serca (tachykardia),
• nienaturalnie szybki oddech.

Poza tym objawy mogą obejmować bladość skóry, przesuszoną cerę, nawracające wypryski, bolesność ciała, łatwe powstawanie siniaków i krwawień, rozstrój żołądka, utratę masy ciała, biegunki lub zaparcia, niedociśnienie tętnicze (hipotonia) i ortostatyczne, czyli pojawiające się w momencie zmiany pozycji ciała.

Kto jest najbardziej narażony na niedobór witaminy B12?

Objawy niedoboru witaminy B12 najczęściej obserwuje się wśród:

• Osób starszych — Osoby w podeszłym wieku są najbardziej narażone na niedobór witaminy B12 z powodu częstych problemów z układem pokarmowym, szczególnie zapalenia błony śluzowej żołądka.
• Osób z obniżonym wydzielaniem kwasu solnego — Odpowiednie pH żołądka jest istotnym czynnikiem wpływającym na uwalnianie witaminy B12 z pożywienia oraz łączenie jej z białkiem transportowym, nazywanym czynnikiem wewnętrznym. Do zaburzenia środowiska panującego w żołądku może dojść na skutek zapalenia lub za sprawą leków zobojętniających.
• Cierpiących na stany zapalne jelit — schorzenia, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna oraz celiakia, zaburzają wchłanianie kobalaminy.
• Osób po przebytej resekcji żołądka lub jelita krętego — żołądek jest miejscem połączenia kobalaminy z czynnikiem wewnętrznym, natomiast w jelicie krętym następuje jej wchłanianie, dlatego brak tych części przewodu pokarmowego uniemożliwia pozyskiwanie witaminy B12 z pożywienia.

Niedobór witaminy B12 u wegan i wegetarian

Na deficyty kobalaminy narażone są także osoby długotrwale stosujące dietę roślinną, ponieważ witamina B12 w postaci biologicznie czynnej występuje jedynie w produktach odzwierzęcych. Objawy niedoboru witaminy B12 obserwuje się również u osób stosujących mniej restrykcyjne odmiany wegetarianizmu, spożywające ryby lub mięso rzadziej niż raz w tygodniu. Skutki braku witaminy B12 są najbardziej niebezpieczne dla rozwijających się płodów i niemowląt, dlatego szczególną uwagę do odpowiedniej suplementacji powinny przykładać weganki w czasie ciąży i laktacji.

Gdzie występuje witamina B12?

Największe ilości kobalaminy, czyli wit. B12 znajdziesz w: wątróbce, owocach morza, takich jak ośmiornica i kałamarnica oraz nerkach wołowych. Witamina B12 występuje również w: rybach, jajach oraz produktach mlecznych. Pewne jej ilości znajdują się w produktach fermentowanych (takich jak tempeh), glonach nori, spirulinie, chlorelli, grzybach i drożdżach nieaktywnych, jednak nie można ich uznać za praktyczne źródła kobalaminy ze względu na jej bardzo niską przyswajalność. Spirulina w mediach często prezentowana jest jako dobre źródło witaminy B12, lecz w 80% jest to pseudowitamina B12, która jest nieaktywna.

Jak uzupełnić niedobór witaminy B12?

Postępowanie w przypadku deficytu witaminy b12 uzależnione jest od jego przyczyny. W pierwszej kolejności zaleca się zwiększenie spożycia produktów naturalnie bogatych w witaminę B12. U chorych z ciężkimi objawami ważne jest szybkie odbudowanie zapasów kobalaminy, poprzez podanie wysokich dawek w zastrzykach, a następnie leczenie podtrzymujące.

Wśród osób należących do grup zwiększonego ryzyka niedoboru witaminy b12 niezbędne jest podawanie witaminy B12 w postaci suplementów i produktów fortyfikowanych. Obecnie na rynku znajduje się szereg produktów wzbogacanych, które mogą stanowić dodatkowe źródło witaminy B12. Produkty te występują w różnych postaciach, do najbardziej popularnych należy płynna forma witaminy. Przy suplementacji tej witaminy, warto pamiętać o piciu dużej ilości wody, gdyż witaminy z grupy B najlepiej rozpuszczają się w wodzie.