Niedobór żelaza - objawy, skutki i jak uzupełnić jego braki

Co powoduje niedobór żelaza? Objawy neurologiczne i przyczyny Żelazo jest składnikiem mineralnym o ogromnym znaczeniu dla prawidłowej pracy organizmu. Jest niezbędne do przebiegu wielu ważnych procesów metabolicznych, takich jak transport tlenu.

Oprócz swojej roli w syntezie hemoglobiny odgrywa ważną rolę w mielinizacji osłonek nerwowych i syntezie neuroprzekaźników. Ponadto żelazo wspomaga prawidłowe działanie układu odpornościowego oraz mięśni. Jak widać, składnik ten jest niezwykle ważny dla naszego zdrowia. Pomimo to bardzo często obserwuje się niedobór żelaza, którego konsekwencje mogą poważnie zagrażać zdrowiu, a nawet życiu. Dowiedz się, jakie są objawy niedoboru żelaza oraz kompleksowe leczenie.

Co powoduje niedobór żelaza?

Niski poziom żelaza może wynikać z wielu przyczyn. Można podzielić je na kilka kategorii:

• Przewlekłe krwawienia – występujące w przebiegu chorób zapalnych lub nowotworów przewodu pokarmowego, uchyłków, polipów, czy żylaków odbytu
• Obfita utrata krwi – w wyniku silnych lub długotrwałych miesiączek, mięśniaków macicy, nowotworów złośliwych, po zabiegach chirurgicznych lub urazach, regularne oddawanie krwi bez uzupełniania strat żelaza
• Zwiększone zapotrzebowanie – w okresie wzrostu i dojrzewania, ciąży (w szczególności w drugim i trzecim trymestrze), laktacji, w starszym wieku, z powodu niektórych chorób przewlekłych
• Zaburzenia wchłaniania – mogą występować przy nadkwasocie, zanikowym zapaleniu błony śluzowej żołądka, infekcji Helicobacter pylorii, celiakii, czy niedoczynności tarczycy lub nerek
• Niedobór w diecie – najczęściej wynika z nieprawidłowo zbilansowanej diety bezmięsnej, ale też drastycznych postów odchudzających
• Niektóre leki stosowane przewlekle – np. NLPZ, inhibitory pompy protonowej, cytostatyki, metformina, doustne środki antykoncepcyjne

Najczęstsze objawy niedoboru żelaza

Objawy niedoboru żelaza to manifestacje tzw. głodu tlenowego, spowodowanego spadkiem stężenia hemoglobiny w odpowiedzi na brak żelaza. Objawy różnią się w zależności od stopnia niedoboru żelaza. Początkowo pojawia się ogólne osłabienie, senność, apatia, szybsza niż zwykle męczliwość. Bladość skóry i błon śluzowych (np. jamy ustnej, spojówek), cienie pod oczami, bóle głowy, spadek koncentracji, obniżenie odporności, zajady oraz pogorszenie kondycji skóry, włosów i paznokci mogą oznaczać, że doszło do niedokrwistości.

Rozpoznaje się ją, kiedy poziom hemoglobiny we krwi spada poniżej 12 g/dl u kobiet oraz 13 g/dl u mężczyzn. Bardzo niski poziom żelaza może objawiać się dodatkowo zawrotami głowy, zaburzeniami świadomości, dusznościami, tachykardią oraz uczuciem kołatania serca. Warto obserwować swój organizm i w przypadku wystąpienia pierwszych niepokojących objawów wykonać diagnostykę niedoboru żelaza, badając poziom żelaza, hemoglobiny i hematokryt.

Jakie skutki może mieć niski poziom żelaza?

Niedobór żelaza skutkuje przede wszystkim spadkiem stężenia hemoglobiny, a co za tym idzie zmniejszeniem zdolności erytrocytów do transportu tlenu i pogorszeniem utlenowania komórek organizmu. Jednocześnie obserwuje się spadek poziomu ferrytyny (białko magazynujące żelazo).

Stan ten nazywany jest anemią (inaczej niedokrwistość). Wyróżnia się różne stadia anemii: od łagodnej po zagrażającą życiu. Ciężka anemia może skutkować poważnymi problemami z sercem, dużą podatnością na infekcje, a w okresie ciąży może być nawet przyczyną przedwczesnego porodu i powikłań, takich jak niska masa urodzeniowa dziecka, czy gorsza sprawność umysłowa.

Jak uzupełnić brak żelaza?

Leczenie niedoboru żelaza powinno rozpocząć się od ustalenia i jeśli to możliwe wyeliminowania jego przyczyny. Jeśli powodem zbyt niskiego poziomu żelaza nie są zaburzenia wchłaniania, podaje się doustne preparaty z tym mikroelementem.

W przypadku złej tolerancji farmaceutyków lub problemów z absorpcją żelaza z przewodu pokarmowego leki podaje się dożylnie albo domięśniowo. Należy pamiętać, że w przypadku leczenia niedokrwistości dawkę oraz rodzaj preparatu powinien dobrać lekarz. Leczenie anemii trwa od 4 do 6 miesięcy. Istnieją też grupy ryzyka niedoboru żelaza, którym zaleca się suplementację profilaktyczną. Są to np. kobiety ciężarne, z obfitymi miesiączkami, weganie i wegetarianie, osoby intensywnie uprawiające sport.

Jak uzupełnić poziom żelaza - w czym jest żelazo?

W uzupełnianiu żelaza ważną rolę odgrywają także źródła żywieniowe tego składnika. Żelazo w pokarmach występuje w dwóch formach – hemowej i niehemowej. Postać hemowa (Fe 2+) występuje w produktach mięsnych, w największej ilości w czerwonym mięsie i podrobach i jest bardzo dobrze wchłaniania w organizmie.

Natomiast żelazo niehemowe (Fe 3+) musi najpierw zostać zredukowane z formy trójwartościowej do dwuwartościowej przez działanie kwasu żołądkowego, dlatego jego przyswajalność jest o wiele gorsza. Najlepsze źródła żelaza niehemowego to pełne ziarna, rośliny strączkowe, soja i jej pochodne, zielone warzywa liściaste, orzechy i nasiona. Wchłanianie żelaza z pokarmów roślinnych można zwiększyć, dodając do posiłków źródła kwasów organicznych.

Przykładem takiego kwasu jest wit. C. Możemy znaleźć ją m.in. w dzikiej róży, porzeczkach, cytrusach, papryce, czy natce pietruszki. Inne kwasy organiczne występujące w owocach oraz warzywach, takie jak kwas cytrynowy, jabłkowy, mlekowy, winowy oraz karoteny i retinol również sprzyjają wchłanianiu żelaza niehemowego.

Podobny efekt można uzyskać dzięki praktykom kulinarnym, takim jak zakwaszanie, fermentacja, kiełkowanie, czy moczenie ziaren i roślin strączkowych. Warto zwrócić uwagę także na składniki antyodżywcze. Przykładami inhibitorów absorpcji żelaza są fityniany występujące w roślinach strączkowych, kwasy szczawiowe z rabarbaru, czy szpinaku, związki wapnia występujące w mleku, związki fenolowe, a także błonnik.