Glutation – co to jest, jakie ma właściwości, suplementacja

Glutation jako niewielki, ale bardzo wartościowy tripeptyd odgrywa wiele ważnych ról w organizmie człowieka. Posiada właściwości antyoksydacyjne, które są szeroko badane, choć nie zostały jednoznacznie potwierdzone przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) jako podstawa do oświadczeń zdrowotnych.

Glutation składa się z trzech aminokwasów i określa się go jako jeden z najważniejszych endogennych antyoksydantów. Jakie działanie wykazuje glutation i czy jego niedobór jest szkodliwy dla organizmu? Jak wygląda suplementacja tego antyoksydantu? Sprawdźmy!

Glutation – co warto wiedzieć?

Czy wiesz, że niedobór glutationu może prowadzić do zwiększonej podatności komórek na stres oksydacyjny? Glutation uznawany jest za naturalny antyoksydant, który – według badań – może uczestniczyć w procesach neutralizacji toksyn i wolnych rodników. Ten tripeptyd składa się z trzech aminokwasów: glicyny, cysteiny i kwasu glutaminowego¹, a swoje właściwości zawdzięcza głównie obecności grupy tiolowej w cząsteczce cysteiny, umożliwiającej bezpośrednie działanie antyoksydacyjne.

Glutation – występowanie i właściwości

Glutation występuje w dwóch podstawowych formach:

• zredukowanej (GSH): jest to aktywna biologicznie postać glutationu działająca jako donor elektronu. Neutralizuje wolne rodniki, sam się przy tym utleniając. To właśnie GSH pełni funkcję obronną w komórkach;
• utlenionej (GSSG): powstaje, gdy dwa cząsteczki GSH po oddaniu elektronów łączą się ze sobą. Ta forma nie ma już właściwości antyoksydacyjnych, ale może zostać przekształcona z powrotem do GSH dzięki enzymowi: reduktazie glutationowej.

Poziomy pomiędzy GSH a GSSG odzwierciedlają poziom stresu oksydacyjnego¹. Wzrost GSSG świadczy właśnie o wzroście nasilenia procesów oksydacyjnych.

Jakie są główne źródła glutationu? Występuje on we wszystkich komórkach organizmu, ale jego największe stężenie znajduje się w wątrobie. Poza tym glutation ma swoje źródła w produktach spożywczych, takich jak¹:

• mięso czerwone,
• drożdże,
• warzywa (zielona papryka, szpinak, szparagi, brokuły marchew, zielona fasolka, kalafior czy ogórki),
• owoce (truskawki, jabłka, banany, pomarańcza i cytryny).

Zawartość glutationu w produktach spożywczych może się różnić w zależności od części rośliny. Na przykład, w nasionach jabłek stwierdzono wyższe stężenie glutationu niż w miąższu i skórce. Ponadto, przetwarzanie, konserwowanie i gotowanie żywności może mieć oddziaływanie na jego zawartość w tych produktach.

Dlaczego glutation bywa uznawany za jeden z najważniejszych antyoksydantów? Przede wszystkim dlatego, że uczestniczy w ochronie komórek na wielu poziomach¹:

• bezpośrednio neutralizuje wolne rodniki tlenowe i azotowe, działając jako donor elektronu w reakcjach redoks;
• wspiera działanie enzymów antyoksydacyjnych, takich jak peroksydaza glutationowa, dzięki czemu możliwe jest usuwanie nadtlenku wodoru i lipidów;
• może regenerować inne antyoksydanty, m.in. witaminę C i E, umożliwiając im dalsze działanie ochronne;
• może być wielokrotnie odnawiany z formy utlenionej (GSSG) do zredukowanej (GSH), co zwiększa jego efektywność biologiczną.

Warto wiedzieć, że gdy poziom glutationu w organizmie spada – na przykład wraz z wiekiem pod wpływem toksyn lub silnego stresu oksydacyjnego – komórki stają się bardziej podatne na uszkodzenia. Może to prowadzić do zaburzenia ich podstawowych funkcji, zwiększonej aktywności czynników zapalnych i zakłócenia równowagi redoksowej. Obniżenie poziomu glutationu może również wpływać na ogólną odporność organizmu oraz efektywność detoksykacji¹.

Synteza glutationu w organizmie człowieka odbywa się w dwóch krokach. W pierwszym etapie kwas glutaminowy łączy się z cysteiną, dzięki specjalnemu enzymowi. W drugim kroku do powstałej substancji dołączana jest glicyna, a cały proces wymaga energii z ATP i jonów magnezu. Ważne jest, aby w diecie nie zabrakło cysteiny, ponieważ jej niedobór może spowolnić produkcję glutationu. Odpowiednia ilość białka w diecie jest więc kluczowa dla utrzymania prawidłowego poziomu glutationu w organizmie¹.

Do potencjalnych, choć niezatwierdzonych przez EFSA właściwości glutationu zalicza się neutralizację wolnych rodników, ochronę przed uszkodzeniami oraz działanie antyoksydacyjne. W badaniach przejawiają się także inne potencjalne właściwości glutationu jak: regeneracja innych antyoksydantów (np. witaminy C i E), wspomaganie transportu aminokwasów, wspieranie metabolizmu toksyn oraz wpływ na funkcje układu odpornościowego. Nad tymi stwierdzeniami potrzeba jednak dalszych analiz.

Działanie glutationu

Na poziomie komórkowym glutation bywa wskazywany jako potencjalny element systemu ochrony przed stresem oksydacyjnym i zaburzeniami równowagi redoks. Reagując z wolnymi rodnikami, może chronić struktury komórkowe – takie jak błony, białka czy materiał genetyczny przed ich uszkodzeniem.

Co ważne, jego aktywność nie ogranicza się wyłącznie do neutralizacji reaktywnych cząsteczek. Glutation może również wpływać na wewnętrzne środowisko komórek, wspierając ich detoksykację (np. poprzez sprzęganie z toksynami) oraz potencjalnie regulować działanie enzymów. Dzięki temu uważa się, że może uczestniczyć w procesach naprawczych, sprzyjać utrzymaniu integralności komórki i ograniczać skutki działania czynników zapalnych.

Niektóre badania wskazują, że glutation może również wpływać na ekspresję genów oraz transport wybranych substancji przez błony komórkowe, a także wspomagać regenerację innych antyoksydantów (np. witaminy E), co dodatkowo wzmacnia system ochrony organizmu². Tu również potrzeba jeszcze głębszych analiz.

Na co pomaga glutation?

Zgodnie z aktualnym stanowiskiem EFSA, nie zatwierdzono oświadczeń zdrowotnych dla glutationu. W literaturze naukowej sugeruje się, że glutation wspiera organizm w przeciwdziałaniu skutkom stresu oksydacyjnego, chroniąc komórki poprzez neutralizację wolnych rodników oraz stabilizację błon komórkowych. Co więcej, glutation może również:

• wspomagać prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego;
• uczestniczyć w procesach detoksykacyjnych, zwłaszcza w wątrobie;
• łagodzić skutki stresu komórkowego i przeciwdziałać uszkodzeniom wewnątrz komórek;
• przyczyniać się do utrzymania zdrowej kondycji skóry oraz spowalniać oznaki starzenia się organizmu.

Warto wiedzieć, że niedobór glutationu może wiązać się z osłabieniem zdolności obronnych organizmu i zwiększoną podatnością komórek na uszkodzenia. W takich sytuacjach należy skonsultować się ze specjalistą i rozważyć wsparcie diety. Niezbędna okazać się może także dodatkowa suplementacja.

Glutation – przeciwwskazania i skutki uboczne

W literaturze wskazuje się na szereg potencjalnych korzyści związanych z glutationem.

Czy istnieją przeciwwskazania i skutki uboczne jego stosowania? Choć glutation uznawany jest za bezpieczny antyoksydant, jak w przypadku wielu produktów, istnieją pewne sugestie dotyczące jego spożywania. Mowa tu oczywiście o suplementach diety. Przeciwwskazania do stosowania glutationu to zdecydowanie:

• choroby przewlekłe,
• nadwrażliwość lub możliwe alergie na składniki produktu,
• ciąża i karmienie piersią,
• niektóre leki stałe.

Skutki uboczne glutationu występują niezwykle rzadko i mają zazwyczaj postać łagodną. Mogą się objawiać poprzez dolegliwości żołądkowo-jelitowe czy reakcje alergiczne. Uniknąć tego można dzięki konsultacji z lekarzem i stosowania odpowiedniej, zalecanej dawki produktu.

Glutation – kiedy warto go suplementować?

Suplementacja glutationu polecana jest w przypadkach stwierdzonego niedoboru lub zaleceń od specjalisty. Zbyt niskie stężenie glutationu może wynikać z diety ubogiej w znaczące dla organizmu produkty, przewlekłego stresu oksydacyjnego, używek (tytoniu, alkoholu) czy w wyniku procesów starzenia się organizmu. To właśnie w takich przypadkach zalecana jest suplementacja glutationu. Jak może się ona odbywać? Istnieją metody takie jak:

• suplementacja prekursorami,
• aminokwasy w tabletkach (kwas glutaminowy, cysteina, glicyna),
• wsparcie dożylne i doustne.

Warto zauważyć, że najbardziej fizjologicznym podejściem jest wspieranie naturalnej produkcji glutationu w organizmie poprzez:

• zbilansowaną dietę bogatą w produkty zawierające glutation;
• regularne spożywanie warzyw i owoców o wysokiej zawartości przeciwutleniaczy;
• unikanie używek;
• regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności;
• odpowiednia ilość snu;
• możliwa redukcja stresu poprzez techniki medytacyjne, terapie ziołowe czy relaks.

Pamiętaj! Aby jakakolwiek suplementacja przyniosła skuteczne efekty, należy stosować ją racjonalnie i według zaleceń od specjalisty. Zmiana nawyków żywieniowych i ogólnego trybu życia również przyczyni się do lepszego funkcjonowania organizmu.

Podsumowanie: co to glutation i jakie ma właściwości?

Glutation to istotny element procesu antyoksydacyjnego organizmu, którego potencjalne właściwości przeciwutleniające są przedmiotem badań, ale nie zostały jeszcze zatwierdzone przez EFSA w kontekście oświadczeń zdrowotnych. Jego rola w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym jest nieoceniona i wciąż budzi spore zainteresowanie wśród badaczy naukowych. Warto jednak pamiętać, że najlepszym podejściem jest wsparcie naturalnych mechanizmów produkcji glutationu w organizmie poprzez zdrowy styl życia i zbilansowaną dietę, co pozwala na optymalne funkcjonowanie organizmu i jego długoterminową ochronę przed szkodliwymi czynnikami.

Przypisy:

¹Al-Temimi AA, Al-Mossawi AE, Al-Hilifi SA, Korma SA, Esatbeyoglu T, Rocha JM, Agarwal V. Glutathione for Food and Health Applications with Emphasis on Extraction, Identification, and Quantification Methods: A Review. Metabolites. 2023 Mar 24;13(4):465. doi: 10.3390/metabo13040465. PMID: 37110125; PMCID: PMC10141022.

²Averill-Bates DA. The antioxidant glutathione. Vitam Horm. 2023;121:109-141. doi: 10.1016/bs.vh.2022.09.002. Epub 2023 Jan 13. PMID: 36707132.