Fosforan V wapnia - co to jest? czy jest szkodliwy?

Fosforany występują w przyrodzie zarówno w formie organicznej, jak i nieorganicznej. Znajdują się w białkach roślinnych oraz zwierzęcych, we krwi, substancji nerwowej i mózgowej, a nawet budują kości. Jak widać, związki te są szeroko rozpowszechnione w przyrodzie.

Występują naturalnie także w wielu produktach spożywczych. Jednak ze względu na swoje właściwości stanowią też popularne dodatki do żywności. Na uwagę zasługuje, kryjący się za kodem E341, fosforan(V)wapnia. Jakie ma właściwości, gdzie można go znaleźć i czy może być dla nas szkodliwy? Tego dowiecie się w poniższym artykule!

Co to jest fosforan 5 wapnia?

Fosforan(V)wapnia to sól wapniowa kwasu fosforowego. Znany jest pod zwyczajową nazwą “fosforyt”. Naturalnie występuje w środowisku w postaci złóż skalnych, ale też jako materiał budujący tkanki organizmów żywych. W kościach i zębach zwierząt kręgowych obecny jest pod postacią tzw. hydroksyapatytu (uwodniony fosforan wapnia).

W warunkach laboratoryjnych można stworzyć go poprzez działanie kwasu fosforowego na węglan wapnia. Fosforan wapnia znajduje zastosowanie głównie w przemyśle spożywczym jako dodatek do żywności. W składach produktów często kryje się za kodem E341.

Jakie właściwości ma fosforan wapnia

Przemysłowy fosforan 5 wapnia ma postać białego proszku, pozbawionego zapachu i smaku. Jest substancją nierozpuszczalną w wodzie. Jednakże fosforyt bardzo dobrze rozpuszcza się w kwasach, dlatego jest trawiony przez kwas solny obecny w żołądku. Substancja ta posiada szereg właściwości cenionych w technologii żywności. Fosforan wapnia przeciwdziała zbrylaniu się proszków, jest doskonałym emulgatorem i chroni żywność przed utlenianiem, co w efekcie wpływa na przedłużenie jej trwałości.

Jako regulator kwasowości wpływa na pH produktu, zapobiegając tym samym rozwojowi bakterii i pleśni. Ponadto ma wpływ na właściwości organoleptyczne artykułów żywnościowych - poprawia teksturę i stabilizuje ich barwę. Dzięki swojemu mineralnemu pochodzeniu fosforan(v)wapnia nadaje się do produkcji żywności wegańskiej. Jego pochodzenie nie kłóci się też z zasadami żadnego ugrupowania religijnego.

Fosforan wapnia - zastosowanie

Ze względu na swoje różnorodne właściwości, fosforan 5 wapnia znajduje bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym, szczególnie w przetwórstwie mięsnym, rybnym, mleczarstwie oraz produkcji konserw. Dodany do wędlin, czy kiełbas nie tylko przedłuża ich trwałość, ale też poprawia barwę i teksturę oraz wiąże wodę, co nadaje produktom soczystości przy zachowaniu suchej powierzchni. Jako substancja antyzbrylająca pojawia się w składach proszków do pieczenia, budyniów, galaretek, przypraw i odżywek dla sportowców. Fosforan(v)wapnia jest także często stosowany przy produkcji mleka w proszku, śmietany i wyrobów piekarniczych. W roli emulgatora jest chętnie dodawany do różnego rodzaju serów. Ze względu na swoje właściwości przeciwutleniające często można go znaleźć w produktach zawierających tłuszcz, ponieważ zapobiega jego jełczeniu. Przykładami takich artykułów są chipsy, słone przekąski, orzeszki. Fosforan 5 wapnia stanowi także dodatek do różnego rodzaju napojów, także tych alkoholowych.

Czy fosforan V wapnia jest szkodliwy?

Fosforan wapnia jest substancją naturalnie występującą w dużych ilościach w tkankach organizmów żywych, także człowieka, dlatego nie stanowi dużego zagrożenia dla zdrowia. Ponadto E341 został uznany przez specjalistyczne instytucje Unii Europejskiej za dodatek spożywczy bezpieczny do spożycia. Nie należy zapominać, że głównym celem stosowania dodatków technologicznych w produkcji żywności jest zapewnienie jej odpowiedniej jakości i bezpieczeństwa dla zdrowia poprzez wydłużenie trwałości. Pomimo to wpływ fosforanu 5 wapnia na zdrowie budzi duże kontrowersje. Jak mawiał Paracelsus, tylko dawka czyni truciznę. Dopuszczalna dzienna dawka fosforanu wapnia dla dorosłego człowieka wynosi 70 mg na kilogram masy ciała.

Możliwe skutki uboczne przedawkowania fosforanu wapnia to:

• biegunka
• nudności i wymioty
• utrata apetytu
• słabość
• bóle głowy
• ból kości i mięśni

Ponadto w efekcie zbyt dużego, przewlekłego spożycia fosforanów może dojść do nadmiernego nagromadzenia ich w organizmie. Najczęstszym objawem hiperfosfatemii jest powstawanie kamieni nerkowych. Niekorzystnym skutkiem tego procesu jest także odkładanie się kompleksów fosforanu wapnia w tkankach, takich jak skóra, czy naczynia krwionośne. Proces wapnienia naczyń jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ znacząco podwyższa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Fosforany w dużych ilościach występują w przetworach mięsnych, konserwach i daniach typu convenience oraz fast food. Niestety obowiązek umieszczania składów produktów na etykietach dotyczy jedynie nazwy użytej substancji bez konieczności podawania jej konkretnej ilości, dlatego dietetycy zalecają ograniczenie w zwyczajowej diecie artykułów bogatych w fosforany.