Niedobór witaminy A - objawy, skutki i jak uzupełnić jego braki

Witamina A to potoczna nazwa całej grupy substancji chemicznych wykazujących zdolność wiązania i aktywowania receptorów retinoidowych. Należą one do substancji rozpuszczalnych w tłuszczach, więc w organizmie gromadzone są w tkance tłuszczowej oraz wątrobie. Zauważyli to już starożytni, którzy nie potrafili ekstrahować witamin i badać ich właściwości, ale wiedzieli, że kurzą ślepotę należy leczyć spożywaniem wątróbki. Co wiemy dziś na ten temat? Brak witaminy A może zakłócić prawidłowe funkcjonowanie wielu narządów, więc warto znać objawy oraz skutki niedoboru witaminy A, a także sposoby na zapobieganie jej deficytom w organizmie.

Jaką rolę w organizmie pełni witamina A?

Witamina A najbardziej znana jest ze swojego dobroczynnego działania na skórę. Odgrywa ona ważną rolę w różnicowaniu komórek, w tym także zewnętrznych warstw naskórka, regulując jego złuszczanie i regenerację. Posiada również silne właściwości antyoksydacyjne i przeciwstarzeniowe. Z tego powodu retinol jest częstym składnikiem kosmetyków oraz preparatów dermatologicznych. Ponadto witamina A ma istotny wpływ na odbieranie bodźców wzrokowych i procesy widzenia. Dodatkowo retinol bierze udział w rozwoju komórek rozrodczych i procesach wzrostu tkanki kostnej. Wspomaga również działanie układu odpornościowego i erytropoezy.

Niedobór witaminy A - objawy

Brak witaminy A manifestuje się najczęściej problemami ze skórą. Wśród objawów niedoboru witaminy A wymienić można suchość skóry, nadmierne rogowacenie naskórka, łamliwość i wypadanie włosów oraz pogorszenie procesów gojenia się ran. Innym charakterystycznym objawem braku witaminy A jest tzw. kurza ślepota, nazywana również ślepotą zmierzchową lub nyktalopią. Zaburzenie to polega na pogorszeniu widzenia w warunkach zaciemnienia. Może dojść do upośledzenia wzroku, suchości i zgrubienia spojówek. Zwiększona podatność na infekcje wynikająca z osłabienia układu immunologicznego może również wskazywać na niedobór witaminy A. Objawy mogą obejmować także zaburzenia w miesiączkowaniu i płodności.

Skutki braku witaminy A

Skutki niedoboru witaminy A mogą dotyczyć różnych układów oraz narządów, ponieważ retinol cechuje się szerokim działaniem na organizm. Przede wszystkim witamina A jest głównym składnikiem rodopsyny barwnikowej znajdującej się w siatkówce oka. Jest ona bardzo wrażliwa na światło, zatem przy braku witaminy A pojawia się problem z widzeniem w ciemności. Ślepoty zmierzchowej nie należy lekceważyć, ponieważ nieleczona może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Przez niedobór wit A może ucierpieć także skóra oraz jej wytwory. Oprócz pogorszenia jej kondycji, przez nadprodukcję keratyny w mieszkach włosowych, zwiększa się ryzyko rozwoju trądziku. Retinol bierze również udział w procesach rozrodczych. Wykazano, że brak witaminy A w organizmie hamuje rozwój plemników, czego konsekwencją może być niepłodność. Podobnie u kobiet brak retinolu może wpływać negatywnie na jakość komórek jajowych oraz implantację zarodka. Skutki niedoboru witaminy A obejmują także zwiększone ryzyko niektórych nowotworów oraz złamań kości.

Jak uzupełnić niedobór wit A?

Deficyty witamin najlepiej uzupełniać jest poprzez odpowiednio skomponowaną dietę. Jeśli jednak produkty spożywcze nie wystarczają do pokrycia zapotrzebowania lub osoba cierpiąca na niedobór nie lubi, czy też nie toleruje produktów stanowiących ich źródło, należy sięgnąć po suplementację. Źródła pokarmowe witaminy A możemy podzielić na zwierzęce i roślinne.

Produkty, w których witamina A występuje w postaci retinolu to:

• masło,
• tłuste mleko i sery,
• tłuste ryby,
• jaja,
• wątróbka i podroby.

W roślinach znajdziemy ją w formie karotenów (przede wszystkim β-karoten). Do wegańskich źródeł witaminy A należą:

• czerwone warzywa i owoce (pomidory, papryka, wiśnie),
• pomarańczowe warzywa i owoce (marchew, bataty, dynia, morele, brzoskwinie),
• zielone warzywa liściaste (jarmuż, szpinak, sałata).

Należy jednak mieć na uwadze, że występujące w wymieniowych produktach związki mają różną przyswajalność. Karotenoidy są wykorzystywane przez organizm w znacznie mniejszym stopniu niż zwierzęcy retinol. Z tego powodu ogólną zawartość witaminy A w pożywieniu przedstawia się za pomocą równoważników retinolu. Niedobór wit A można także uzupełnić poprzez suplementację. Dostępne są preparaty w postaci kapsułek, kropel, a także kompleksy złożone z witaminą A, np. z dodatkiem innych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (D, E, K). Ważne jest, aby przed zastosowaniem suplementu z retinolem zapoznać się z zaleceniami na ulotce, ponieważ może on kumulować się w organizmie i również zagrażać zdrowiu. Hiperwitaminoza jest szczególnie niebezpieczna dla rozwijających się płodów, dlatego kobiety w ciąży powinny wykluczyć ze swojej diety podroby.